Podróż wzdłuż dzieł sztuki w bazylice San Giuseppe al Trionfale. Na freskach Silvio Consadoriego dziedzictwo wiary i piękna.

przez Don Lorenza Cappellettiego

Począwszy od tego numeru Święta Krucjata ku czci Świętego Józefa zaczniemy komentować wystrój dwóch kaplic znajdujących się po stronie naw bocznych rzymskiej bazyliki San Giuseppe al Trionfale i tworzących, że tak powiem, transept. Element ten nie wchodził pierwotnie w skład konstrukcji bazyliki. Konstrukcja bazyliki z 1912 r. bowiem oprócz tego, że aż do połowy lat pięćdziesiątych XX w. nie posiadała obecnej głębokiej, półcylindrycznej absydy (zakończonej prostym kwadratowym prezbiterium), to aż do początków XX w. nie była nawet wyposażona w obydwa ramiona transeptu. XX wieku, czyli nie miał charakterystycznego kształtu krzyża łacińskiego, jaki ma obecnie.

Jedynymi oryginalnymi elementami, które zachowały się wewnątrz obu ramion, czy też, jeśli wolicie, obu kaplic, są ołtarze, które znajdowały się w szczytach obu naw bocznych, odpowiednio po prawej i lewej stronie, i które obecnie nadają tytuł kaplice: ołtarz Matki Bożej Opatrzności i ołtarz Najświętszego Serca Pana Jezusa. W trakcie prac na początku lat siedemdziesiątych ołtarze te zostały przesunięte dla orientacji i umieszczone u dołu dwóch ramion transeptu; natomiast na końcu naw otwarto kaplice pod wezwaniem św. Alojzego Guanelli (obecnie wykorzystywanej do adoracji eucharystycznej) i św. Piusa X (z przejściem w stronę zakrystii), poprzedzone małą klatką schodową. Tymi dwiema kaplicami zajmiemy się także w kolejnych numerach Święta Krucjata.

Przejdźmy teraz do dekoracji prawego ramienia transeptu, czyli kaplicy Matki Bożej Opatrzności. Na tylnej ścianie znajduje się ołtarz, o którym rozmawialiśmy, pochodzący z 1937 roku, jak widać z Święta Krucjata z tego roku (s. 181), w którym wyróżnia się napis ECCE MATER TUA (Mk 3,32). Motto w języku łacińskim, którego nie ma już na stronie i uważa się za zaginiony – wbrew wydawcy Święta Krucjataz tego czasu napisał nieostrożnie „które pozostaną w wiecznej pamięci” – przestrzegł, że zostało ono erygowane przez członków Pobożnej Unii Przejścia Świętego Józefa w dwudziestą piątą rocznicę erygowania stowarzyszenia. Ołtarz (115 x 235 cm) jest olejem na płótnie podpisanym przez malarza i rzeźbiarza Achille'a Tamburliniego (1873-1958). Triest z urodzenia, lecz szkolony między Mediolanem a Monachium, od 1925 mieszkał i pracował w Rzymie, gdzie pozostał aż do śmierci, poświęcając się głównie sztuce sakralnej (w Acilia, na obszarze przypominającym współczesnych malarzy włoskich, obecnie poświęcony jest go w jedną stronę).

W klasycznym stylu neorenesansowym - przywodzącym na myśl raczej Crivellego czy Belliniego niż Scipione Pulzone, autora malowidła z końca XVI wieku, zachowanego w Rzymie w San Carlo a' Catinari i będącego źródłem wezwania maryjnego  do Madonny Opatrzności – ołtarz przedstawia na wzniesionym tronie, po bokach których stoją święci apostołowie Piotr i Paweł, Dziewica, która prawą ręką trzyma Dzieciątko Jezus przy piersi i jednocześnie czule podaje mu lewą rękę. Akronim MP, znajdujący się pod girlandą pomiędzy Piotrem i Pawłem, przedstawia nam go jako Mater Providentiae.

Nad ołtarzem znajduje się monochromatyczny fresk powstały bezpośrednio po wybudowaniu kaplicy. Tutaj, wśród obłoków nieba, dwa adorujące anioły stoją po obu stronach lunety, zwieńczonej literą M jak „Maryja”, gdzie dorastający Jezus stoi pomiędzy św. Józefem a Najświętszą Dziewicą, która klęcząc, zdaje się z oddaniem słuchać Jego słów. Jest to dzieło, które ze względu na swój styl i sposób przedstawienia Święta Krucjata z grudnia 1971 r. (s. 3), wydaje się, że należał on do Silvio Consadoriego, który był odpowiedzialny – w tym przypadku z całkowitą pewnością – za sześć polichromowanych fresków poświęconych Dziewicy na bocznych ścianach kaplicy (3+3) , podpisany przez niego i datowany na rok 1971.

Zanim poświęcimy się im szczegółowo w kolejnych numerach Święta Krucjata, musimy pokrótce przedstawić w porządku chronologicznym ostatnie dzieło, które zdobi kaplicę. Są to dwa witraże zamówione przez Pia Unione del Transito  Świętego Józefa w 2012 roku w hucie szkła artystycznego GIBO w Weronie, które ukazują maryjny aspekt doświadczenia duchowego św. Alojzego Guanelli przeplatający się z eucharystycznym. Stanowiąc tym samym doskonałe połączenie pomiędzy tą Kaplicą Matki Bożej Opatrzności a przylegającą do niej kaplicą poświęconą Jemu, a dziś zarezerwowaną dla adoracji eucharystycznej. Na podstawie własnej twórczości (publikowane i niepublikowane prace Luigiego Guanelli pod red. B. Capparoni – F. Fabrizi, Rzym 1988-2015, t. I, s. 1326; t. III, s. 925; t. IV, s. 1291s; t. VI, s. 711. 964. 977s), można z całą pewnością stwierdzić, że oba okna ilustrują z jednej strony wizję Najświętszej Maryi Panny, którą Święty miał w samotności w Gualderze, a z drugiej drugim jest jej postrzeganie, wyrażane kilkakrotnie w odniesieniu do Najświętszej Eucharystii jako „słońca tej ziemi”.