Ostatnia litera Nowego Testamentu przypisana jest Judaszowi Tadeuszowi, kuzynowi Pana. Zamiast tego Maciej przejął Kolegium Apostolskie w miejsce Judasza Iskarioty

autorstwa Lorenza Bianchiego

Apostoł Judasz zwany Tadeuszem, co oznacza „wielkoduszny” lub według niektórych kodeksów Lebbaeusem, czyli „odważnym”, lub znowu, podobnie jak Szymon Zelota, „żarliwym” był synem Kleofasa, brata Jakuba Mniejszego i kuzyn Gentlemana; jemu przypisuje się ostatni z „katolickich listów” Nowego Testamentu.  Benedykt XVI podczas audiencji generalnej w dniu 11 października 2006 r. przypomniał konkluzję, jaką tworzą te piękne słowa: «Temu, który może was uchronić od każdego upadku i sprawić, że pojawicie się przed swoją chwałą bez wad i w radości, jedynemu Bogu, naszemu Zbawicielowi, przez Jezus Chrystus, nasz Pan: chwała, majestat, siła i moc przed wszystkimi czasami, teraz i na wieki. Amen".

Niewiele jest informacji o życiu św. Judasza Tadeusza. Tradycja wyznacza mu działalność apostolską w Palestynie i pobliskich regionach; Pisarze syryjscy podają, że zginął śmiercią męczeńską w Arado niedaleko Bejrutu. Z pomieszania z Addajem, ewangelizatorem mezopotamskiej Syrii, uczniem apostoła Tomasza i jednym z siedemdziesięciu dwóch wymienionych w Ewangelii Łukasza (Łk 10), wywodzi się kolejna tradycja, która przypisuje Judaszowi Tadeuszowi naturalną śmierć w Edessie (dziś Urfa, Turcja), stolica królestwa położonego w północno-zachodniej Mezopotamii. Być może źródła tego zamieszania można doszukać się w legendarnej historii opisanej przez Euzebiusza z Cezarei, która opowiada o uzdrowieniu króla Abgara V w Edessie i jego nawróceniu na chrześcijaństwo.

Najbardziej jednak ugruntowaną tradycją jest ta, która łączy Judasza Tadeusza z innym apostołem Szymonem Zelotą, z którym, według Brewiarza Rzymskiego, głosił w Mezopotamii. Dlatego też Passio Simonis i Iudae wskazuje zarówno na powszechne męczeństwo przez bicie kijem w Persji, w mieście Suanir, około roku 70, jak i na ich pochówek w Babilonie.

Relikwie Judasza Tadeusza, których znamy w różnych miejscach Francji, od średniowiecza odnajdywane są w Rzymie, wraz z relikwiami Szymona, umieszczonymi w starożytnej bazylice św. Piotra w Watykanie, gdzie znajdował się ołtarz poświęcony do nich. Po wybudowaniu nowej bazyliki Michała Anioła, od 27 października 1605 roku umieszczono je pośrodku absydy lewego transeptu (Trybuna świętych apostołów Szymona i Judasza), w ołtarzu, który w 1963 roku został poświęcony św. Józefowi, patron Kościoła powszechnego. Relikwia św. Judy Tadeusza jest również wystawiona i czczona w rzymskim kościele San Salvatore in Lauro.

***

Maciej jest apostołem związanym z jedenastoma po Wielkanocy, zastępując Judasza, który zdradził Jezusa; o jego wyborze zamiast Józefa, zwanego Barsabaszem i Justusem, czytamy w Dziejach Apostolskich (Dz 1, 15-26). 

Był pochodzenia żydowskiego i naśladował Jezusa od początku jego przepowiadania: prawdopodobnie był także jednym z siedemdziesięciu dwóch uczniów, o których wspomina Łukasz, jak stwierdził Euzebiusz z Cezarei: «Mówi się także, że Maciej, który został dodany do grupa apostołów Judasza, a także jego towarzysz, który miał zaszczyt podobnej kandydatury, zostali uznani za godnych tego samego wyboru spośród siedemdziesięciu dwóch” (Historia kościelna). 

O jego życiu, poza epizodem opisanym w Dziejach Apostolskich, nie wiadomo nic pewnego. Tradycja przekazana przez Klemensa Aleksandryjskiego nakazuje mu śmierć naturalną; druga mówi, że był męczennikiem, ukrzyżowanym i pochowanym na terenach dzisiejszej Gruzji, dokąd udał się po początkowym okresie głoszenia w Judei; zamiast tego trzeci (Brewiarz rzymski, Martyrologia Florusa) potwierdza jego męczeństwo po głoszeniu kazań w Macedonii, a następnie w Palestynie; właśnie w tym ostatnim regionie został ukamienowany przez Żydów, jako wroga prawa mojżeszowego, i dokończony przez rzymskiego żołnierza, który odciął mu głowę uderzeniem topora, instrumentu często pojawiającego się na jego przedstawieniach, zwłaszcza w Kościół Orientu.

Późna tradycja głosi, że ciało Macieja zostało odnalezione w 325 roku przez Helenę, matkę Konstantyna, w Jerozolimie, a stamtąd przewiezione do Rzymu, w bazylice Santa Maria Maggiore, gdzie spisano źródła średniowieczne i renesansowe (np. Złota Legenda Iacopo da Varagine) podają, że znajduje się ona w porfirowej urnie pod ołtarzem głównym wraz z relikwiami św. Hieronima, natomiast czaszkę przechowywano w relikwiarzu.

Kroniki Trewiru (Niemcy) z roku 754 (ale ich redakcja jest znacznie późniejsza) również poświadczają pochówek Macieja w Jerozolimie, co potwierdza późniejszy dodatek do apokryficznych Dziejów Macieja, według którego jego ciało pochodziło bezpośrednio z Jerozolima.

Wreszcie trzecia tradycja próbuje pogodzić dwie pierwsze, mówiąc o przekładzie z Jerozolimy do Trewiru, z przystankiem w Rzymie. W Trewirze ciało Macieja odnaleziono w 1127 r., podczas przebudowy bazyliki (obecnie nazwanej jego imieniem) połączonej z sąsiednim klasztorem benedyktynek; jego grób do dziś znajduje się pośrodku nawy głównej, w tym samym miejscu, w którym został wówczas umieszczony. Inne relikty, które tradycja średniowieczna przypisuje apostołowi, ostatecznie zachowały się w bazylice Santa Giustina w Padwie, ale najnowsze badania naukowe wydają się wykluczać takie przypisanie.